Van reeks 65 naar 75

De reeks 65 werd in 1965 gebouwd door Brugeoise & Nivelles. Aanvankelijk werden ze aangeduid als type 213. In 1971 werden ze de reeks 65. Na een loopbaan van 15 jaar in Hasselt kwamen ze terecht in Antwerpen en werden ze hernummerd in de reeks 75. In 2001 verdwenen ze van het toneel.

 

Het type 213.005 bij zijn aankomst in Schaarbeek op 14 april 1965. Hier zal de loc tot 07 november 1966 blijven voor uitgebreide testen. daarna is hij verhuist naar Hasselt.

Geschiedenis

De geschiedenis van het type 213 kwam op een vreemde manier tot stand. Nadat de eerste bouwreeks van het type 212 (latere reeks 62) haar deugdelijkheid ruimschoots had bewezen, koos de NMBS in 1963 toch nog voor de ontwikkeling van twaalf prototypes diesellocomotieven met hydraulische overbrenging. De bestelling was des merkwaardig als je weet dat er eigenlijk geen behoefte was aan nieuwe machines. De eerste zes locomotieven werden gebouwd door ABR en werden het type 211 of de latere reeks 64. De tweede opdracht van zes locomotieven werd uitgevoerd door BN en werd het type 213 of de latere reeks 65. Van het type 212 werd de GM dieselmotor overgenomen. De Voith transmissie vinden we eveneens terug op het type 211 (later reeks 64).

Het uiterlijk werd overgenomen van het type 212 (later reeks 62). Het dak heeft maar een ventilator en de roosters aan de zijkanten aangepast ter hoogte van de ventilator. Alle andere elementen van de kast zijn identiek. De cabine is bijna volledig overgenomen van de reeks 62. Slechts één detail verraad het verschil. Onderaan zien we boven de buffers een voetplaat uit één stuk in plaats van twee afzonderlijke voetplaten. Ook het chassis van de 62 kon bijna overgenomen worden voor de bouw van de reeks 65. De draaistellen werden overgenomen van de reeks 60 en de radafstand tussen de draaistellen bedraagt nu slechts 8.500 mm in plaats van 9.300 mm. Als gevolg hiervan werd de breedte van de batterijkast in het midden aangepast. Vooraan onder de bufferbal is de baanruimer verdwenen. Hierdoor zijn de zandkisten goed zichtbaar. De trapjes onder de deuren en naast de buffers zijn aangepast. Deze zijn fijner uitgevoerd in vergelijking met de reeks 62. 

Hasselt

Aanvankelijk werd het nieuwe type 213 gestationeerd in Schaarbeek. Hier werden ze ingezet voor reizigerstreinen van en naar Doornik, Haine-Saint-Pierre, Oudenaarde en Kortrijk. Na een uitgebreide testperiode werden alle zes machines in 1966 samen met die locomotieven van het type 211 toegewezen aan Hasselt. Vanaf Hasselt was de 213 te zien op de lijnen naar Leuven en Luik, maar ook naar Eisden en zelfs tot in Antwerpen-Centraal via Mol. De reeks 65 heeft de meest courante wagens gesleept zoals een de K-rijtuigen, en de M1 en M2 rijtuigen. Waarschijnlijk hebben ook de L-rijtuigen ooit achter een reeks 65 gestaan. 

Als goederentrein werden ze vooral ingezet voor kolentreinen in de lokale mijnindustrie. Daarnaast werden ze gebruikt voor lokale bediening naar St-Truiden en Landen, Lanaken, Tongeren, Diest en Tessenderlo, Mol en Neerpelt. 

Schildering

Tijdens hun loopbaan hebben de reeks 65 verschillende schilderingen gekregen. Aanvankelijk werd de loc als type 213 in een eenvoudige groene schildering geleverd met een dunne gele band onder de dakrand en een dunne gele band onder de zijramen die afbuigt op het front en over de frontlampen loopt om daarna in een punt naar boven samen te komen. Bij de invoering van het nieuwe reeksnummer in januari 1971 moest op het front plaats gemaakt worden voor vier grote cijfers. De oplopende lijnen die samenkomen in een punt tussen beide frontlampen moest plaats maken voor een groot nummer met vier cijfers. Kort daarna werd bij de eerste revisie de groene schildering ingevoerd, de zogenoemde 'schildering 1970' Hiervan bestaan drie varianten die we ook bij de reeks 62 terugvinden. De eerste variant verloopt volgens het oorspronkelijke plan van de opgelegde 'schildering 1970'. Deze vinden we terug op de 6502. Omdat tussen beide lijnen op het front geen plaats was voor een groot nummer, werd het nieuwe locnummer tussen de bovenste onderbroken gele lijn geplaatst. De 6503 en 6505 kregen aan aangepaste schildering 1970'  zoals de werkplaats in Salzinnes de opgelegde tekening uitvoerde. De drie andere locomotieven kregen een zogenoemde overgangsschildering. Hierbij ging men uit van de oorspronkelijke schildering met twee gele lijnen op de zijkant en werd alleen het front aangepast waarbij rekening werd gehouden met de 'schildering 1970'. Deze schildering werd uitgevoerd op de 6501, 6504 en 6506. Zij behielden deze schildering tot hun gele schildering die eind de jaren 1970 werd ingevoerd.

De meest gekende is ongetwijfeld de gele schildering die eveneens van toepassing was op de meeste diesellocomotieven van de reeks 62. Echter slecht drie machines hebben deze gele schildering gekregen toen ze nog als reeks 65 in dienst waren (6501, 6505 en 6506). De andere drie locomotieven werden in het geel geschilderd nadat ze ingedeeld werden als reeks 75 (7502, 7503 en 7504).

 

Antwerpen Dam

Na het afronden van de elektrificatie van de spoorlijn naar Leuven (1981) en van Antwerpen naar Hasselt via Lier (1981) en van het gedeelte Liers (Herstal) naar Luik (1976) werd de inzet van de reeks 65 in Hasselt geleidelijk overbodig. Voor de reeks 64 betekende dit het einde. Voor de reeks 75 werd eind 1982 een nieuwe opdracht gevonden in de haven van Antwerpen. Daar werd zij gebruikt als rangeerlocomotief en moest ze de taken van de reeks 72 overnemen. Om deze reden werden alle machines hernummerd in de reeks 75. De 7501 was de eerste locomotief die uit dienst werd genomen op naar aanleiding van een ongeval op 2 augustus 2000. Op 1 februari 2001 werden de vijf andere machines na een carrière van 35 jaar buiten dienst gesteld.

Loopbaan overzicht reeks 65 en 75

	In dienst in Schaarbeek	Hasselt	Nieuw nummer(1)	Schildering 1970	Antwerpen Dam	Gele schildering	Uit dienst
6501	15-03-1965	30-11-1966	01-01-1971	10-1975 (4) Overgangsschildering	01-12-1982	10-1979 (5)	01-02-2001 afgevoerd
6502	29-03-1965	19-12-1966	01-01-1971	03-1974 (2) groene schildering 1970	28-02-1983	02-1983	01-02-2001 naar Visali Italië
6503	01-04-1965	21-11-1966	01-01-1971	10-1974 Schildering 1970 Salzinnes (3)	28-02-1983	02-1983	01-02-2001 naar Visali Italië
6504	09-04-1965	22-11-1966	01-01-1971	05-1974 (4) Overgangsschildering	16-06-1982	04-1984 (6)	01-02-2001 naar CLF Italië
6505	14-04-1965	07-11-1966	01-01-1971	02-1973 Schildering 1970 Salzinnes (03)	01-01-1983	03-1980 (5)	01-02-2001 naar CLF Italië
6506	27-04-1965	19-10-1966	01-01-1971	01-1976 (4) Overgangsschildering	01-06-1982	26-01-1981 (5)	01-02-2001 naar CLF Italië

Opgelet: afhankelijk van de bron kunnen sommige data afwijken van de werkelijke data. Soms gebeurt het dat dezelfde bron twee verschillende data voor hetzelfde feit opgeven.

(1) Op 1 januari 1971 werd de nieuwe nummering ingevoerd met vier grote cijfers. Hiervoor moest op het front plaats gemaakt worden. Als gevolg hiervan verdwenen de twee schuin oplopende lijnen (omgekeerde V) op de neus.

(2) 6502 kreeg als enige de opgelegde groene schildering 1970. De tekening van deze nieuwe groene schildering is tot stand gekomen in de periode waarin het zesdelig nummer met kleine cijfers nog in gebruik was. Omdat er onvoldoende plaats was voorzien voor een groot vierdelig nummer, werd de bovenste gele band op het front onderbroken voor het plaatsen van het nummer 6502.

(3) De werkplaats in Salzinnes heeft de originele tekening voor de nieuwe schildering 1970 aangepast, zodat er ruimte vrij kwam voor het plaatsen van het vierdelig nummer tussen de twee gele banden op het front. De 6503 en 6505 kregen de aangepaste livrei in Salzinnes.

(4) Sommige locomotieven kregen tijdens een tussentijdse revisie een overgangsschildering. Hierbij werd alleen de schildering op het front aangepast. Op de zijkanten bleven de twee originele gele banden behouden zoals ze in 1965 werden aangebracht door de fabrikant (BN). Deze schildering werd toegepast op de 6501, 6504 en 6506. Zij behielden deze schildering tot de invoering van de gele livrei eind jaren 1970 en begin jaren 1980.

(5) Drie machines hadden reeds hun gele schildering als reeks 65 op het moment van hun overdracht aan Antwerpen-Dam. Dit was het geval voor de 6501, 6505 en 6506. De 6506 heeft slechts heel korte tijd in het geel gereden. Van 26 januari 1981 tot 1 juni 1982 om precies te zijn. Op deze laatste datum werd hij immers aan Antwerpen-Dam overgedragen en kreeg hij het nummer 7506

(6) De 6504 heeft als 7504 nog een korte tijd in de groen gele overgangsschildering gereden. De 6502 en de 6503 waren op het moment van hun toewijzing aan Antwerpen-Dam waarschijnlijk in onderhoud waar ze tegelijk een nieuw nummer en een gele schildering hebben gekregen.

 Afmetingen

	Voorbeeld
Lengte over de buffers	16.790 mm
Breedte	2.900 mm
Hoogte	4.250 mm
Radstand	8.500 mm
Radstand draaistel	2.800 mm
Diameter wielen	1.010 mm

 

Bronnen:

• Tijdschriften Spoorwegjournaal en Op de Baan,
• Les decorations du material moteur de la SNCB -Les locomotives Diesel de lingne - Jean-Luc Vanderhaegen - Uitgave TSP.