Piko(HO)Postrijtuig 2

Een model op basis van een Post 4 a/15-b/15 van de Deutsche Reichspost

Kort na het einde van de tweede Wereldoorlog werden door de Duitse bezetters 14 postrijtuigen achter gelaten op het Belgisch grondgebied. Ze werden onmiddellijk in beslag genomen en ingelijfd bij de NMBS. Zes rijtuigen waren niet voldoende rijvaardig en werden gebruikt als dienstvoertuig bij de NMBS. De andere rijtuigen werden toegewezen aan 'Het Bestuur der Posterijen' (Administration des Postes) wat in 1971 gewijzigd werd in 'Regie der Posterijen'.

Aanvankelijk werden de achtergelaten rijtuigen op de zogenoemde CERI-lijst geplaatst met de bedoeling ze later uit te wisselen met Duitsland. Van deze uitwisseling is echter niets terecht gekomen.

Drie van de acht rijvaardige rijtuigen waren korte rijtuigen. De korte rijtuigen waren bestemd voor de inzet op minder belangrijke lijnen. Blijkbaar gaven ze geen voldoening, want na een korte periode zijn ze terug gestuurd naar de NMBS. Bij de NMBS werden ze gebruikt als dienstvoertuig of als bagagewagen. Eén van deze rijtuigen (Ex DR type Post 2b - 12,5m) wordt momenteel nog steeds bewaard door de CFV3V.

De vijf rijtuigen die uiteindelijk door de Posterijen werden overgenomen, werden ingeschreven bij de NMBS met de nummers 70300 tot 70304. Op 10-07-1957 kregen ze een nieuw nummer 70801 tot 70805. Deze rijtuigen op draaistellen waren geschikt voor snelheden tot 120 km/uur en werden door de Post ingezet op de belangrijkste verbindingen op het spoornetwerk.

ExPostrijtuigDRP

Deze foto toont een Ex DR type Post 2b en wordt momenteel bewaard door de CFV3V in Treignes. Het werd gebouwd in 1927 door Beuechelt & Co Grünberg gelegen in Grünberg (momenteel Zilona Gora in Polen). Bij de DRP kreeg dit rijtuig het nummer 4927 Essen toegewezen. In 1945 werd het door de NMBS overgenomen. De opname is van Axel Vermeulen gemaakt op 21 september 2013.

 

Piko(HO)Postrijtuig 2

Piko 70300

Piko heeft eind 2018 een model van het Belgische postrijtuig uitgebracht met referentienummer 97079. Hiervoor maakt het gebruik van het Duitse model dat het eerder heeft uitgebracht. Het voorbeeld van dit model werd op 29-11-1956 bij de NMBS omstreeks 1945-1946 ingeschreven met nummer 70300. Het werd gebouwd in 1939 in Steinfurt en werd aangeduid als Post type 4 a/15-b/15 DRP. Het werd bij de toenmalige Deutsche Reichspost ingeschreven met wagennummer 4712. Van dit type is slechts één exemplaar bij de Belgische posterijen terecht gekomen. De andere rijtuigen waren van een ander type.

Piko koos voor het nummer 70300 in tijdperk IIIa. Dit nummer werd toegekend op 29-11-1945. Op 10-07-1957 kreeg de wagen bij de NMBS het nieuwe nummer 70801. In 1965 werd deze wagen door de toenmalige 'Bestuur van de Post' uit dienst genomen (PV MA 124). Daarna werd het gebruikt als dienstvoertuig voor de opslag van olievaten met brandstof voor de verwarming van de andere postwagens. In deze periode heeft het rijtuig nog een UIC-nummer gekregen (50 80 00-26051-7) maar dit nummer werd nooit op het voertuig aangebracht. Het postrijtuig stond al die tijd afgesteld op 'Brussel Klein Eiland' gelegen tussen Brussel-Zuid en Vorst. Op deze plaats zijn trouwens de meeste foto's gemaakt die we van dit rijtuig hebben teruggevonden. Op 29-04-1985 werd het rijtuig definitief geschrapt en vervolgens gesloopt.

Postrijtuig70801 1

Postrijtuig70801 2

Het postrijtuig met nummer 70300 (later 70801) had een lengte van 16.300 meter tussen de buffers. De afstand tussen de assen van het draaistel was 3.00 meter. De radafstand tussen de draaistellen was 9.00 meter. Dit zijn ook de afmetingen die Piko op haar schaalmodel hanteert. Ook de andere afmetingen komen binnen aanvaardbare grenzen overeen met de afmetingen die we op een tekening hebben teruggevonden.

Postrijtuig70801 3

We nemen aan dat de rijtuigen na inspectie en eerste onderhoud, geschilderd werd in het groen dat in de naoorlogse periode door de NMBS gebruikt werd. Dit groen wijkt af van het groen dat bij de DRP (Deutsche Reichspost) werd gebruikt. Ook het model is geschilderd in het groen dat doorgaans ook bij andere modellen van de NMBS gebruikt wordt. Deze kleur sluit aan bij RAL 6005, alhoewel wij de voorkeur hebben voor een tint dat iets donkerder is. Maar wie kan het ons nog precies vertellen?

Opvallend is dat het rijtuignummer '70300' op de vier hoeken is aangebracht. Piko gebruikt echter een nummer met een punt als '70.300'. Dit was volgens onze informatie op het echte voorbeeld niet het geval. 100 % zeker zijn we hiervan niet omdat we geen foto hebben gevonden van het rijtuig in de naoorlogse periode. Het nummer wordt weergeven in de kleur chamois (gemsleer) en niet in het geel. Dit is volgens ons de juiste beslissing.

Verder zien we op de kopwanden een B-logo. Wij hebben niet kunnen achterhalen of dit in werkelijkheid ook het geval was, maar we gunnen Piko deze dichterlijke vrijheid.

Op het model zijn op elke zijkant twee twee logo's met de posthoorn van de post gedrukt. Op foto's uit de jaren 1980 vinden we dit logo niet terug op het rijtuig met nummer 70801. Het is el aanwezig op de andere postrijtuigen. Vermoedelijk is het logo door weersinvloeden en gebrek aan onderhoud verdwenen in de periode nadat het bij de Post uit actieve dienst is genomen.

Het logo wordt in het zwart, geel en rood weergegeven. Hiervoor gebruikt Piko het oude logo zoals het in gebruik was vanaf 1931. Wie beide logo's goed bekijkt, ziet dat beide posthoorns elkaars spiegelbeeld zijn. In beide gevallen kijken de twee leeuwtjes naar elkaar. Mooi dat Piko dit ook heeft gezien en het logo correct weergeeft.

Postrijtuig70801 4

Postrijtuig70801 5

Foto's en tekeningen van het originele Postembleem uit 1931 (Charles Ocsinberg)

De toegangsdeuren bevinden zich aan één kant van het rijtuig. Via deze deur kom je op een platform waar je ook toegang krijgt tot het toilet. En tot de werkruimte voor het sorteren van de poststukken. Op de zijkant zien we twee dubbele deuren. Deze deuren zijn tamelijk smal. Ze hebben een breedte van slechts 90 cm. Deze deuren werden gebruikt voor het laden en lossen van de postzakken. Aan de andere zijde zien we dezelfde deuren in spiegelbeeld. Alle ramen zijn voorzien van een vaste zonnewering.

Op het model zien we op het dak één verluchtingselement. Op foto's uit de jaren 1980 zien we op hetzelfde rijtuig twee elementen staan. Waarschijnlijk gaat het hier om een kleine aanpassing die later werd aangebracht om het comfort van de postbedienden te verbeteren.

Om door korte bogen te kunnen rijden werd heeft Piko aan de kant van de toegangsdeur een kleine aanpassing doorgevoerd (zie ook detailfoto). Normaal is het trapje met twee stijlen verbonden met het chassis. Piko heeft in het midden een derde vaste verbinding toegevoegd en de buitenste stijl aan de binnenkant niet verbonden met het chassis maar zwevend opgehangen zodat het draaistel meer kan uitzwenken en dus iets minder hinder ondervindt van het trapje. In werkelijkheid gaat het hier om een speling van slechts 1 mm. Dit lijkt voor Piko net voldoende om door bogen met een straal van 357 mm te kunnen rijden. Persoonlijk vinden we dit geen elegante oplossing, maar we begrijpen dat Piko rekening moet houden met de beperking van sommige hobbyisten.

Het model van Piko is niet uitgerust met sluitlichten. Blijkbaar was dit bij de Deutsche Reichsbahn niet noodzakelijk en heeft Piko ze bijgevolg ook niet voorzien. Bij de NMBS kregen ze echter wel vier sluitlichten, twee aan elke kant.

De toenmalige postrijtuigen waren echte rijdende postkantoren. Op de meeste rijtuigen was op de zijkant een brievenbus aanwezig waarin je de post kon deponeren tot voor het vertrek van de trein. Deze brievenbus zien we ook terug op het rijtuig dat voor Piko model heeft gestaan. Wij hebben echter onze twijfels of dit ook het geval was bij dit rijtuig. Op de foto's die wij hebben zien we hiervan in ieder geval geen enkel spoor terug. Waarschijnlijk heeft Piko zich laten leiden door de aanwezigheid van een brievenbus die wel aanwezig was op de andere postrijtuigen.

Op de trein was alles aanwezig om de post af te handelen: datumstempels, sorteervakken, een brandkast, pincetten, nietjes, etiketten en touwtjes waarmee de brieven konden samengebundeld worden. Iedere nacht waren een tiental postbedienden druk in de weer met de sortering van drie- tot vierhonderd postzakken en met het transport van de kranten. Bij het model van Piko zien we geen interieur. Deze binneninrichting zou je trouwen niet kunnen zien omdat de ramen zijn voorzien van zonnewering die ook het zocht op een mogelijke binneninrichting tegenhouden. Wie wil kan het rijtuig wel uitrusten met binnenverlichting. Hiervoor is bij Piko een setje verkrijgbaar. Wanneer je overweeg om binnenverlichting te plaatsen, raden we aan om eerst te onderzoeken hoe je het rijtuig kunt openmaken.

Het model wordt geleverd met enkele toebehoren zoals remslangen, schroefkoppelingen, verwarmingsstekkers die je kunt plaatsen wanneer je een statisch model wilt plaatsen op je baan of in de vitrine. In dit setje zitten ook twee ruitenwissers waarvan we het doel niet goed begrijpen. Vermoedelijk gaat het hier om een setje dat ook voor andere modellen kan gebruikt worden. Uiteraard is het model uitgerust met een kortkoppelmechanisme een koppelinghouder volgens de gebruikelijke NEM-normen.

Besluit

Het Belgische postrijtuig is een geslaagde realisatie van Piko dat alle lof verdiend. Het is prachtig afgewerkt met een correcte weergave van de logo's van de Posterijen. Blijkbaar was Piko vooraf goed gedocumenteerd want het model is een goede weergave van het echte voorbeeld. Hier en daar zien we dat Piko een keuze heeft moeten maken zoals voor de ophanging van het trapje, de aanwezigheid van een brievenbus, de weergave van rijtuignummer met een 'punt', de afwezigheid van sluitlichten en de ontbrekende dakventilator. Maar globaal genomen zijn dit verwaarloosbare details als je het geheel bekijkt. De prijs varieert van € 54,95 tot € 64,95 afhankelijk van de winkel waar je het model aantreft (referentienummer 97079). Het loont dus zeker de moeite om even rond te kijken. Er is een redelijke kans dat Piko hetzelfde model later met een ander nummer (70801) zal uitbrengen, zodat je het model kunt inzetten in tijdperkt IIIb (1956 tot buitendienst stelling in 1965) of opstellen in één van je bundels op je modelbaan voor de opslag van vaten met brandstof.

Geschreven met de enthousiaste medewerking van Charles Ocsinberg

Bronnen

'Postrijtuig wordt museum' geschreven door Wennes uit het Informatieblad van de K.L.B.P. verschenen in Mobovaria nr. 6 van juni 1984.
'50 jaar reizigersvervoer Deel 1' uitgegeven door KBVVS - 1985 (geschreven door W. Pypen).
'50 jaar reizigersvervoer Deel 2' uitgegeven door GTF - 1985 (geschreven door G Close en M Thiry).
Archief van Charles Ocsinberg.