Marklin set M2's met stuurstand voor elektrische- en diesel tractie

Marklin heeft reeds sinds 2000 de Belgische M2 rijtuigen in haar programma. Geregeld worden deze rijtuigen als set of als afzonderlijk rijtuig aangeboden. Eind 2012 was het de beurt aan een set met groene rijtuigen met stuurstand en met een blauwe band die geschikt is voor trekduw met een elektrische locomotief van de reeks 25 in tijdperk IV. Kort daarna volgde ook een tweede set met bordeaux rijtuigen en met een stuurstandrijtuig voor dieseltractie. Wij hebben de eerste set voor elektrische tractie van nabij bekeken. We bespreken ook kort de set met stuurstand voor dieseltractie die begin 2013 volgde.

Begin 2015 volgde opnieuw een set met stuurstandrijtuig voor elektrische tractie in bordeaux schildering in tijdperk V.

  

Eerste set in 2000

In 2000 bracht Märklin de eerste set met vier rijtuigen uit. Deze set bestond uit 2 B11 (tweede klasse), 1 A5B5 (eerste/tweede klasse) en 1 BD rijtuig (tweede klasse met bagageafdeling) (nr. 43530). Kort daarna volgde het M2 B11 tweede klasse rijtuig in de New Look kleuren. Dit rijtuig stond indertijd in deze kleuren tentoon op de zeedijk in Blankenberge. Daarna zijn andere rijtuigen gevolgd, met name: een eerste/tweede klasse en een tweede klasse/bagagerijtuig. Deze werden afzonderlijk aangeboden. Ook werden verschillende sets met een stuurstandrijtuig en drie andere rijtuigen uitgebracht. Steeds in een andere combinatie.  Zie onderaan voor meer details over de M2 rijtuigen die Märklin heeft uitgebracht.

 

Zes jaar wachten

Märklin heeft de rijtuigen aanvankelijk laten ontwikkelen door Klein Modelbahn in Oostenrijk. De angst bij de Belgische modelbouwers was dan ook groot dat samen met het opdoeken van Klein Modelbahn in 2008, ook deze rijtuigen voor de toekomst verloren waren. Niets was echter minder waar. Märklin is immers eigenaar van de matrijzen en kan bijgevolg de rijtuigen opnieuw laten maken zo vaak als ze dit zelf wenst. Dit kan ze laten doen in de fabriek die indertijd de M2's voor Klein Modellbahn heeft gemaakt, maar ook bij elk ander bedrijf naar keuze die met deze matrijzen overweg kan. 

Wel heeft het nog zes jaar geduurd voor Märklin met een nieuwe reeks M2-rijtuigen op de markt kwam. De laatste levering van M2's dateerde immers van 2006. 
De nieuwe set die eind november 2012 aan de handelaars is uitgeleverd (nr. 43541) bestaat uit vier rijtuigen in een grote doos die elk afzonderlijk in een kleinere doos verpakt zitten. Naast twee tweede klasse B11 rijtuigen, krijg je een eerste/tweede klasse A5B5 en een stuurstandrijtuig B8Dx. Opvallend was dat bij de eerste levering aan de handel de vier rijtuigen verpakt zaten in hetzelfde karton met de opdruk dat bestemd is voor het stuurrijtuig.

 

Stuurstand elektrische tractie (TDE)

Het is de tweede keer dat Märklin een stuurstand voor elektrische tractie uitbrengt. De eerste maal was in 2003 toen een set met bordeaux rijtuigen en een locomotief 2505 werd aangeboden.
De rijtuigen in de nieuwe set van 2012 zijn nu geschiderd in het groen. Ze vallen bovendien op door hun blauwe verticale band op de vier hoeken. Deze aanduiding was niet aanwezig op de set uit 2003. Deze aanduding wijst erop dat deze rijtuigen geschikt zijn voor het rijden in een trekduw combinatie samen met een elektrische locomotief van de reeks 25.

De nieuwe stuurstand voor elektrische tractie wijkt af van de dieselversie door de vorm van zijn neus. In plaats van een verticaal front, staat de voorkant nu met zijn neus schuin vooruit. Met deze puntige vorm oogt de stuurstand veel mooier dan de klassieke vlakke stuurstand voor de trekduw-combinatie met dieseltractie.

 

Een stukje geschiedenis

Het stuurstandrijtuig voor elektrische tractie is door de NMBS werkplaats in Mechelen ontworpen op basis van een M2 BD bagagerijtuig. Ook een andere volgrijtuigen die achter het stuurstandrijtuig meerijden werden speciaal aangepast om in trekduw te rijden. De eerste rijtuigen voor trekduw kwamen in 1980/1981 in dienst op de verbindingen Antwerpen- Aarschot- Leuven (11 .01.81), Antwerpen- Gent- Kortrijk (31.05.81), Antwerpen- Aarschot - Hasselt (27.09.81) en later ook nog Antwerpen -Turnhout (03.06.84). De kast van het stuurrijtuig was geschilderd in hetzelfde klassieke NMBS-groen als de bestaande M2 rijtuigen. Onderaan hadden deze rijtuigen een zichtbare versterking van de kast gekregen. Deze versterking werd vanaf 1978 aangebracht als gevolg van de vastgestelde roestvorming tijdens de eerste revisie van de rijtuigen. Het front werd geel geschilderd met een dunne blauwe band in het midden en een doorlopende groene band tussen de frontlichten. De frontlichten waren geel.

Vanaf 1981 werden de rijtuigen geleidelijk in het bordeaux geschilderd. Dit gebeurde meestal naar aanleiding van een grondige onderhoudsbeurt. De lichtblauwe horizontale band op het front verdween van de bordeaux kleuren werden aangebracht. Tussen de frontlichten bleef het B-logo in het zwart behouden. 

In 2000 werden de stuurstandrijtuigen uit dienst genomen. Daarna werden ze nog enkele jaren ingezet als gewoon rijtuig tot in 2003, het jaar waarin alle resterende M2 rijtuigen geleidelijk uit dienst werden genomen (15 juni 2003). Officieel zijn de laatste M2-rijtuigen op 12 december 2004 uit de boeken geschrapt. Twee M2's rijtuigen werden nog tijdelijk ingezet voor het vervoer van het spoorwegpersoneel tussen het station Mons en de werkplaats in Cuemes, maar ook dat is sinds 31 december 2012 verleden tijd geworden. 

 

Het model van Märklin

Technisch zijn de rijtuigen van Märklin identiek met de vroegere uitvoeringen. Dezelfde set werd reeds eerder in 2002 uitgebracht met dezelfde stuurstand in bordeauxkleur, eveneens in tijdperk IV samen in een set met een locomotief reeks 25 (nr. 26530). Voor de ombouw heeft Märklin het bestaande M2-B8D voorzien van een aangepast front met horizontaal geplaatste dubbele frontverlichting die wisselen afhankelijk van de rijrichting. Om de wisselende frontverlichting mogelijk te maken is het rijtuig uitgerust met een puntcontactsleper zodat de lichten kunnen wisselen bij zowel analoog als digitaal rijden. Wie digitaal rijdt hoeft trouwens niets te doen want de wisseling gebeurt met een kleine schakelaar die automatisch omgezet wordt afhankelijk van de rijrichting. De rijtuigen zijn daarnaast voorbereid voor het plaatsen van stoomdoorvoerende koppeldissels (7319) of stroomdoorvoerende kortkoppelingen (72020/72021). In de rijtuigen kan je binnenverlichting plaatsen (73150). De vouwbalg op één van de rijtuigen is korter dan bij de andere. Dit rijtuig wordt tegen de locomotief geplaatst. Deze vouwbalg wordt immers niet gebruikt. Ook de vouwbalg van het laatste rijtuig mag daarom eveneens een ingekorte versie zijn.

Probleempjes

Bij de uitlevering van de eerste sets heeft Märklin wel enkele steken laten vallen. Bij het stuurrijtuig was het achterste draaistel verkeerd gemonteerd. Hierdoor ontstonden problemen tijdens het rijden en ontspoort het stuurstandrijtuig in bogen. Wanneer je denkt dat je zulk een rijtuig hebt, kan je dit gemakkelijk zien aan de dynamo op het achterste draaistel dat normaal aan de rechterzijde moet gemonteerd zijn. Märklin heeft deze fout onmiddellijk rechtgezet. Bij de eerst volgende levering waren de draaistellen juist gemonteerd. 

Je kunt het probleem ook zelf oplossen. Bij het eerste draaistel moet je de twee uitstekende pinnen op het chassis onder het draaistel inkorten (zie slideshow verder in dit artikel). Deze twee pinnen dienen om het draaistel in de juiste positie te houden. Het tweede draaistel met de puntcontactsleper moet je omdraaien. Tegelijk moet je de draden op dit draaistel aan de juiste kant solderen. Hiervoor moet je het chassis wel eerst losmaken. Ook is het nuttig om na te gaan of de ramen van de stuurpost correct geplaatst zijn. Wij stelden bij sommige sets vast dat het raam omgekeerd zat. Verder heeft Märklin de kast onderdaan niet verstevigd zoals in werkelijkheid wel het geval was. Deze versterking moet op alle rijtuigen voor elektrische trekduw aanwezig zijn. Blijkbaar heeft Märklin voor de gemakkelijkste oplossing gekozen en niets gedaan. Vreemd, want op de foto op de verpakking is deze versteviging onderaan de kast wel te zien. Deze verdikking is traouwens gemakkelijk te realiseren door eenvoudig de bestaande matrijzen aan te passen. 

Opvallend is dat Märklin bij het stuurrijtuig een verkeerd UIC-nummer heeft gebruikt. Het cijfer 20 verwijst immers naar een gewoon tweede klasse rijtuig, terwijl in werkelijkheid een tweede klasse met bagageafdeling BD is gebruikt voor het bouwen van een stuurstand. Het model vermeldt het originele (doorstreepte) nummer 49236. Dit nummer heeft in werkelijkheid het UIC nummer 50 88 82-48 636-0 gekregen. Märklin heeft in plaats van de '82' een '20' gedrukt. Waarschijnlijk is Märklin misleid geweest door de publicatie '50 jaar reizigersvervoer' van Willy Pypen. In dit boek (blz. 333) worden UIC nummer vermeld met een '20'. Dit is echter een drukfout. Het laatste controlegetal in het boek is wel correct en eindigt op een '0'. Märklin heeft echter het controlecijfer gecorrigeerd naar een '5'. Eigenlijk moest Willy Pypen het getal '20' vervangen door '82' en was het controlecijfer wel correct.

 

De rijtuigen dateren uit de periode dat er rokersafdelingen aanwezig waren in alle rijtuigen. Daarom vind je aan de buitenzijde het logo voor rokers en niet-rokers.
Het interieur is eenvoudig en sober, net zoals in werkelijkheid. Märklin heeft het interieur in tweede klasse lichtgroen geschilderd. Normaal moet dit groen of donkerblauw zijn voor tweede klasse. In eerste klasse zijn de zitbanken rood en groen bekleed. Märklin heeft in de eerste klasse alleen rode zitbanken voorzien. Aanvankelijk had de kleur te maken met de aanduiding van de rokers en niet-rokers afdelingen, maar bij de M2-rijtuigen werd dit principe niet consequent doorgevoerd.

Märklin heeft het dak van het stuurstandrijtuigen groen geschilderd en niet in het zwart zoals bij de andere drie rijtuigen. Bij de verbouwing werd het dak echter groen geschilderd. Bij de volgrijtuigen was het dak zwart. Maar onder invloed van regen en wind, werd ook het dak van het stuurstandrijtuig snel vuil en zwart. Voor de dunne blauwe band op het front heeft Märklin het blauw van de elektrische locomotief reeks 25 gebruikt. In werkelijkheid werd deze band lichtblauw geschilderd en niet in de kleur van het blauw van de locomotieven.

De set met stuurstand voor dieseltractie (TDD)

De set met rijtuigen voor dieseltractie is eveneens een goede weergave. Het raam links naast de bestuurder is echter groter dan in werkelijkheid meestal het geval was. Eén rijtuig heeft een dunne gele band boven de blauwe markering op de hoeken. Deze rijtuigen konden niet meerijden in een diesel trekduw combinatie. De rijtuigen met een volledige blauwe markering konden wel ingezet worden in een trekduw samenstelling met een diesellocomotief. Omgekeerd waren rijtuigen met een gele band niet toegelaten in een elektrisch trekduw treinstel. De rokersafdeling wordt aangeduid met een dunne blauwe band. Hiermee kunnen deze rijtuigen vanaf 1995 tot het einde van hun loopbaan in 2003 ingezet worden. Het AB rijtuig moest steeds met zijn eerste klasse afdeling tegen de locomotief reeks 62 geplaatst worden. Daarom heeft alleen dit rijtuig aan één zijde geel/rode aanduidingen op de twee hoeken.

 

Bij het ontwerpen van de rijtuigen heeft Märklin weinig toegevingen gedaan. De rijtuigen zijn goed op schaal. Dit kan je afleiden uit de tabel. De kritiek dat de kast te hoog staat op de draaistellen is onterecht. Wij hebben slechts een klein en verwaarloosbaar verschil gemeten. Ook de ramen zijn goed geplaatst en op schaal. Alle rijtuigen rijden goed door korte bogen. De draaistellen ondervinden geen hinder van de trapjes van de bagageafdeling. Bij alle rijtuigen ontbreekt de zichtbare versterking van de kast onderaan die vanaf 1978 werd aangebracht. Alleen enkele groene stuurstandrijtuigen voor dieseltractie die in 1977 werden gebouwd, hadden aanvankelijk nog geen versterking. Later werd ook bij deze wagens een onderrand geplaatst.

 

Afmetingen van het B-rijtuig

B-rijtuig	1:1	1:87	Märklin
Lengte over de buffers	24.000 mm	275,86 mm	275,50 mm
Lengte van de kast	22.700 mm	260,91 mm	261,00 mm
Breedte van de kast	3.000 mm	34,48 mm	34,06 mm
Hoogte tot het spoor	3.774 mm	43,37 mm	42,82 mm
Hoogte kast boven het  spoor	920 mm	10,57 mm	10,42 mm
Asafstand tussen de  draaistellen	15.300 mm	175,80 mm	176,00 mm
Asafstand draaistel	2.700 mm	31,03 mm	30,82 mm
Afstand tussen de buffers	1.750 mm	20,11 mm	20,11 mm
Diameter wielen	920 mm	10,57 mm	10,32 mm

En Trix ?

De rijtuigen zijn nooit uitgebracht onder de naam Trix. Trix is de merknaam die Märklin gebruikt voor dezelfde modellen in een uitvoering voor tweerail. Wel kan je wielen met geïsoleerde assen bestellen (nr. 700580). In dit geval moet je de Märklin de puntcontactsleper verwijderen en moet je extra stoomafnemers op de wielen plaatsen. Je kunt ook aan je verkoper vragen of hij deze ombouw voor jou wilt doen.

 

Besluit

De M2 rijtuigen van Märklin zijn nog steeds actueel en voldoen ruim aan de verwachtingen. Ze zijn stevig gebouwd en goed op schaal. Ze kunnen perfect kortgekoppeld rijden zonder risico op ontsporingen. Mits een extra inspanning en aandacht voor kleine details had Märklin het nog beter kunnen doen. Wij hopen dat de rijtuigen nog lang in het programma behouden blijven. Misschien dat Märklin ook eens moet denken aan een (Trix)versie voor tweerail gebruikers.

 

 

Overzicht van de M2 Märklin producties in HO (toestand januari 2015

Nr	__Jaar__	Omschrijving	__Tijdperk__	__prijs *__
43530	2001	Set 2 x B11, 1 x A5B5, 1 x B8D groen (rijtuignummers: 43.216, 42.307, 42.648, 49.251)	III	165,00
43531	2006	M2 A5B5 bordeaux met blauwe streep door witte band voor de rokersafdeling (rijtuignummer: 50 88 39-38 608-5), tussen 1995 en 2001	IV/V	52.95
43532	2003	M2 A5B5 groen met gele en geel/rood gestreepte verticale band op de hoeken. (rijtuignummer: 50 88 39-48 695-0)	IV	48.80
43533	2006	M2 B11 bordeaux  (rijtuignummer: 50 88 20-48 701-9)	IV/V	52,95
43534	2003	M2 B11 groen met gele hoeken voor dieseltractie in combinatie met stuurstandrijtuig BDx (nr.43536) (Rijtuignummer: 50 88 20-48 874-2)	IV	48,50
43535	2006	M2 BD bordeaux  (rijtuignummer 50 88 82-38 696-6)	IV/V	52,95
43536	2003	M2 BDx Stuurstandrijtuig dieseltractie TDD groen met gele markering op de hoeken. (rijtuignummer: 50 88 82-48 671-7)	IV	79,90
43538	2006	M2 2 x B11 + 1 x A5B5 groen (exclusief voor Belgische handelaars (1000 expl) (rijtuignummers: 42.539, 42.325, 43.257)	III	159,00
43539	2001	M2 B11 New look (aangekondigd voor eind 2000) (rijtuignummer: 50 88 20-48 758-7)	IV	46,50
43541	2012	Set met 2 x B11, 1 x A5B5, 1 x BDx stuurstand elektrische tractie groen	IV	249,95
43542	2012	Set met 2 x B11, 1 x A5B5, 1 x BDx stuurstand diesel tractie bordeaux	IV/V	249,95
43544	2015	Set met 2 x B11, 1 x A5B5, 1 x BD bordeaux voor elektrische tractie met blauwe markeringen en blauwe band voor rokersafdeling op A5B5-rijtuig	V	249,95
43543	2015	Set met 2 x B11, 1 x A5B5, 1 x BD bordeaux met NS logo (verhuurd aan NS tussen 1989 en 1990)	IV	229,95
43545	2014	Set M2-rijtuigen 1 x A5B5, 2 x B11, 1 x BD. Bordeaux (50 88 82-38 634-7, 50 55 20-48 802-3, 50 88 20-48 819-7, 50 88 39-48 622-4)	III	229,95
26530	2002	Set met 2505 blauw + M2 1x BDx + 1 x B11 + 1 x A5B5 bordeaux (rijtuignummers: 50 88 39-48 656-2, 50 88 20-48 648-0, 50 88 82-48 611-3)	IV	367,20
29352	2016	Startset 2513 + 3 M2-rijtuigen. 2513: blauw/geel, dubbele frontlampen, interieur, metaal, dubbele frontlichten, mfx-decoder. Schijfcollectormotor, stelplaats: ? . +  1 M2A5B5 stuurstand voor elektrische tractie, M2B11, M2AB, bordeaux met verticale blauwe band op de vier hoeken.	IV/V	499,99

 

A = eerste klasse, B = tweede klasse, AB = eerste/tweede klasse, BD = tweede klasse met bagageafdeling
TDD = Trekduw diesel
TDE = Trekduw elektrisch
(* prijzen zoals gekend begin 2013)
Opmerking: de groene rijtuigen in tijdperk IV zonder markeringen op de hoeken zijn nog niet uitgebracht.
Een eerste klasse rijtuig is door Märklin nooit ontwikkeld.

Bronnen

50 jaar reizigersvervoer Deel 1 en 2