Brawa heeft onlangs twee korte drie-assige rijtuigen uitgebracht met opschriften zoals ze bij de NMBS in dienst waren. Wij vroegen ons af of het hier echt om twee ex-NMBS rijtuigen gaat, of om twee in het groen geschilderde Duitse wagens met sterk gelijkende kenmerken. Een praktijk die vroeger (in de jaren 1980-1990) nogal eens vaak voorkwam wegens gebrek aan Belgische modellen. Liefhebbers van Belgisch materiaal waren hiermee toen best tevreden, omdat er nauwelijks een aanbod aan Belgische modellen was. Momenteel zijn er echter zoveel initiatieven met nieuwe producties van Belgisch materiaal, dat modelliefhebbers geen vrede nemen met het overschilderen van Duitse modellen. Wij zijn dan ook overtuigd dat Brawa deze fout niet zou maken. Zeker niet omdat Brawa de voorbije jaren een reputatie heeft opgebouwd door zeer degelijk en werkelijkheidsgetrouwe modellen uit te brengen. Deze reputatie willen ze ongetwijfeld hoog houden.
Herkomst van de C3Pr11
Brawa gebruik voor het Belgische model een ex Pruisisch rijtuig type C3Pr11. Dit is een derde klasse rijtuig (C) op drie assen (3) van Pruisische herkomst (Pr) dat gebouwd werd in 1911. Van dit soort rijtuig werden vanaf 1904 duizende wagens gebouwd die onderling weinig van elkaar verschilden. Deze wagens werden ingezet door de verschillende spoorwegmaatschappijen in het toenmalige Duitse Rijk met ondermeer Pruisen, Saksen, Baden, Würtenberg, Beieren ... enz.
De eerste wereldoorlog verplichtte Duitsland om een groot deel van deze wagens af te staan als oorlogsvergoeding aan de landen die schade hebben geleden. Hierdoor kwamen meer dan 1000 wagens in Belgische handen terecht. Van het type C3Pr11 telde men ruim 661 wagens. Alle wagens die aan België werden afgestaan kregen een nummer in de reeks 53000 tot 56000. Deze nummering hebben ze tijdens hun hele loopbaan behouden. Na overname van de Nord Belge in 1940 en na de 2de wereldoorlog werden nog bijkomende reeksen identieke rijtuigen toegevoegd aan het bestand van de NMBS.
Aanvankelijk waren alle rijtuigen voorzien van een remmershuisje op kop van één zijde van elk rijtuig. Het remmershuisje verdween in de jaren 1930 nadat elk rijtuig werd uitgerust met een automatisch rem die bediend werd door de machinist. Het remmersplatform met de handrem bleef wel in gebruik. Het remmersplatform was voorzien van een bordes of borstwering. Naast deze aanpassing kregen alle rijtuigen binnenverlichting, werd stoomverwarming voorzien en werd het dak afgedekt met roofing.
Een C3Pr11 in bezit van de CFV3V (Mariemboug - Treignes) geschilderd in de het Braunschweig-groen. Deze wagen werd overgenoen van de TTZ in Zolder na restauratie in de centrale werkplaats in Mechelen.
Het model van Brawa
Het model van Brawa is bijgevolg representatief voor de NMBS. Naast de GCI's vormden deze Pruisische wagens vele jaren het beeld van het reizigersvervoer op de talrijke lokale lijntjes. Brawa heeft weinig moeten doen om het Duitse model een Belgische look te geven. Alleen het dak werd volledig grijs geschilderd en de opschriften werden aangepast. De wagen is groen geschilderd. Dit was de gebruikelijke kleur voor ex DR wagens.Het derde klasse rijtuig van Brawa met het nummer 53.967 is perfect op schaal. Het wordt met dit nummer aangeduid als type C3Pr10 of C3Pr11. De afstand tussen de buitenste assen bedraagt 7,5 meter en er is geen overgang aanwezig om naar een ander rijtuig te gaan. Het interieur is voorzien van houten banken verdeeld over zes compartimenten die via een buitendeur kunnen bereikt worden. De zitbanken lopen op het model over de volle breedte van het rijtuig. In werkelijkheid konden de passagiers langs de zijkant door het rijtuig lopen om zo naar één van de twee aanwezige WC's te kunnen gaan. Deze WC's waren aanvankelijk trouwens ook via een buitendeur bereikbaar. Later werd deze buitendeur vaak afgesloten.
Het model van het tweede klasse rijtuig van Brawa is een gedeclasseerd derde klasse rijtuig. Deze declassering werd in 1952 ingevoerd voor binnenlandse rijtuigen. Het rijtuig draagt het nummer 55.579. Het rijtuig met dit nummer werd gebouwd in 1910 kon het aangeduid worden als C3Pr07, C3Pr10 en C3Pr11. Dit rijtuig was 2 meter langer (13,460 ipv 11,340 meter) en de asafstand tussen de buitenste assen was 8,0 meter in plaats van 7,5 meter. De indeling was identiek. Brawa had dus voor dit rijtuig beter een ander nummer genomen.
Beide rijtuigen kunnen vanaf 1952 ingezet worden voor een zeer korte tijd tot alle rijtuigen derde klasse werden aangeduid als tweede klasse.
De wagens kosten ongeveer 55 euro en worden verkocht als versie in derde klasse (nr. 48467) en tweede klasse (nr. 48455). Deze rijtuigen staan niet vermeld in de cataloog 2013. Vreemd genoeg vinden we ze wel terug in de nieuwe uitgave 2014. Je vind ze ook terug op de website van Brawa.
Brawa - ex Pruisische wagen C3Pr11
Brawa HO rijtuig nrs 55579 3kl en 53967 2kl tpIII (48467 en 48455) ) 15-12-2013 56,50 IMG_6949.JPG
Brawa HO rijtuig nrs 55579 3kl en 53967 2kl tpIII (48467 en 48455) ) 15-12-2013 56,50 IMG_6951.JPG
Brawa HO rijtuig nrs 55579 3kl en 53967 2kl tpIII (48467 en 48455) ) 15-12-2013 56,50 IMG_6954.JPG
Brawa HO rijtuig nrs 55579 3kl en 53967 2kl tpIII (48467 en 48455) ) 15-12-2013 56,50 IMG_6960.JPG
Brawa HO rijtuig nrs 55579 3kl en 53967 2kl tpIII (48467 en 48455) ) 15-12-2013 56,50 IMG_6964.JPG
Brawa HO rijtuig nrs 55579 3kl en 53967 2kl tpIII (48467 en 48455) ) 15-12-2013 56,50 IMG_6948.JPG
Bronnen
Wie zich wil verdiepen in de historiek van deze ex-Duitse rijtuigen verwijzen we naar het werk 'Recueil des schemas des voitures ex-Allemandes de la SNCB' ooit uitgegeven door het departement materieel van de NMBS en Ir J Vandenberghen. Dit werk kwam mee tot stand door de inbreng van Charles Ocsinberg.
Een tweede belangrijk werk is 'H. De Blezer' uit 1996, met tekeningen van de 3-assige ex DRG Rijtuigen en Pakwagens van de NMBS.
Hieronder vind je een tekening C3Pr11 (53.967) en C3Pr10 (55.579) zoals getekend door H. De Bleser.
Een C3Pr11 derde klasse in bezit van de CFV3V in Treingnes geschilderd in het bruin. Het is zeer twijfelachtig of deze wagens ooit in het bruin hebben gereden. Normaal zijn ze steeds in het groen overgenomen van de Pruisische spoorwegen na WOI en zijn ze steeds groen gebleven. Ook na het verwijderen van het remmershuis. Ook bij de Nord Belge hebben ze hoogst waarschijnlijk nooit in het bruin geweest.